Γίγαντες στη Μηλία Γρεβενών

Της Γιώτας Μυρτσιώτη

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. Στον παγκόσμιο χάρτη της παλαιοντολογίας, η Μηλιά Γρεβενών για τον επιστημονικό κόσμο αποτελεί όχι μόνο ένα από τα σημαντικότερα κέντρα, αλλά ένα από τα πιο «επικίνδυνα τοπία». Στην περιοχή αυτή πριν από 2,5 – 3 εκατομμύρια χρόνια κυκλοφορούσαν τα πιο επικίνδυνα θηρία: ελέφαντες -mammut borsoni- ύψους 3,5 μέτρων, βάρους 6 τόνων και με τους μεγαλύτερους χαυλιόδοντες (μήκους πέντε μέτρων) στον κόσμο, μαχαιρόδοντες (τεράστια αιλουροειδή), αρκούδες, μαστόδοντες (anancus), ρινόκεροι, τάπιροι (συγγενείς των ρινόκερων με κολοβή προβοσκίδα), γαζέλες, ιππάρια (μικρόσωμα άλογα με τρία δάχτυλα στα πόδια τους), ελάφια, αγριόχοιροι και άλλα επικίνδυνα ζώα.

Λείψανα των απολιθωμένων αυτών ζώων έφεραν στο φως τα τελευταία 17 χρόνια οι παλαιοντολογικές έρευνες και οι ανασκαφές προσελκύοντας το ενδιαφέρον της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας. Δύο ζευγάρια χαυλιόδοντων εντυπωσιακού μεγέθους -το ένα εξ αυτών είναι το μεγαλύτερο που έχει βρεθεί στον κόσμο-, η κάτω γνάθος του ζώου, από τις πληρέστερες του είδους στην Ευρώπη, οστά από τον υπόλοιπο σκελετό του και άλλα παλαιοντολογικά λείψανα φυλάσσονται στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Μηλιάς που λειτουργεί και ως μουσείο.Υπάρχει όμως ενδεχόμενο να αναδειχθούν καλύτερα τα ευρήματα; Είναι έτοιμα τα Γρεβενά να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα; Πώς θα ευαισθητοποιηθεί η τοπική κοινωνία για τη διαφύλαξη και την ανάδειξη του μοναδικού αυτού πλούτου; Πώς μπορούν τα ευρήματα να συμβάλουν στην καινοτόμο και αειφόρο ανάπτυξη; Στα ερωτήματα αυτά κλήθηκαν να απαντήσουν Έλληνες και Ολλανδοί επιστήμονες στην ημερίδα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Γρεβενών και του Τομέα Γεωλογίας του ΑΠΘ που θα πραγματοποιηθεί την ερχόμενη Κυριακή με θέμα «Προϊστορικοί γίγαντες στα Γρεβενά: Η περιπλάνηση των «ελεφάντων με τους μεγαλύτερους χαυλιόδοντες στον κόσμο». Παράλληλα θα γίνουν τα αποκαλυπτήρια της αναπαράστασης του ζώου. Το ομοίωμα από πολυεστερική ρητίνη κατασκεύασε ο Ολλανδός ειδικός Remie Bakker.Έπειτα από 17 χρόνια έρευνας, «επιτακτική είναι η ανάγκη ίδρυσης ενός πολυδύναμου Κέντρου και Μουσείου Παλαιοντολογίας στην περιοχή για την προώθηση τόσο της έρευνας όσο και της γνώσης», επισήμανε η υπεύθυνη της ανασκαφής κ. Ευαγγελία Τσουκαλά, επ. καθηγήτρια του Τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ.Καθημερινή 22/1/2008

2. Το πιστό ομοίωμα ενός αρσενικού, μεσήλικου μαστόδοντα που πέθανε στα Γρεβενά πριν από τρία εκατομμύρια χρόνια εκτίθεται στην ομώνυμη πόλη μαζί με τους χαυλιόδοντές του, τους μεγαλύτερους που βρέθηκαν ποτέ. Οι χαυλιόδοντες, μήκους πέντε μέτρων, αποτελούν χωρίς αμφιβολία τους μεγαλύτερους που έχουν βρεθεί στον κόσμο, όπως ανέφερε η Ευαγγελία Τσουκαλά, καθηγήτρια του ΑΠΘ και επικεφαλής των ανασκαφών που συνεχίζονται εδώ και 17 χρόνια.
Oι μαστόδοντες ήταν προβοσκιδωτά ζώα που εμφανίστηκαν πριν από περίπου τέσσερα εκατ. χρόνια και εξαφανίστηκαν από την Ευρώπη πριν από τρία εκατ. χρόνια, ενώ στην Αμερική επιζούσαν μέχρι σχετικά πρόσφατα, πριν από 10.000 χρόνια.
Τα γιγάντια ζώα έμοιαζαν αρκετά με τα τριχωτά μαμούθ και λιγότερο με τους ελέφαντες, ωστόσο δεν ανήκουν στην ίδια οικογένεια, τους ελεφαντίδες. Το πρώτο ζευγάρι χαυλιοδόντων στην περιοχή των Γρεβενών, μήκους 4,39 μέτρων, ανακαλύφθηκε το 1997 και μπήκε στο Βιβλίο Ρεκόρ Guinness. Τα τελευταία χρόνια, ήρθαν στο φως δύο ακόμα μακρύτεροι χαυλιόδοντες, καθώς και η κάτω γνάθος και άλλα οστά του ίδιου ζώου.
Τα οστά ανήκαν σε έναν γίγαντα του είδους Mammut borsoni με ύψος 3,5 μέτρα στον ώμο και βάρος γύρω στους έξι τόνους. Πρόκειται για ένα αρσενικό ζώο, η βιολογική ηλικία του οποίου, όπως προκύπτει από τα δόντια της γνάθου, υπολογίζεται μεταξύ 25 και 30 χρόνων. Η γεωλογική ηλικία του υπολογίζεται στα 2,5-3 εκατ. χρόνια, αναφέρει η Δρ Τσουκαλά. Άλλα ζώα της εποχής εκείνης που συνόδευαν το γίγαντα ήταν ρινόκεροι, τάπιροι (συγγενείς των ρινόκερων με κολοβή προβοσκίδα), μαχαιρόδοντα αιλουροειδή, αρκούδες, ιππάρια (μικρόσωμα άλογα με τρία δάκτυλα στα πόδια τους), γαζέλες, ελάφια, αγριόχοιροι και ένας άλλος μαστόδοντας του γένους Anancus).

(www.agrotravel.gr)

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΡΥΤΑΝΕΙΑ

ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ

Τηλ. (2310) 997158, 996778 Fax (2310) 996730 e–mail: louizou@ad.auth.gr

Κτίριο Διοίκησης «Κ. Καραθεοδωρή» Α.Π.Θ., Τ.Κ. 541 24, Θεσσαλονίκη

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΣΤΑ ΓΡΕΒΕΝΑΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΝΟΜΟ; Θεσσαλονίκη, 21/1/2008 «Προϊστορικοί γίγαντες στα Γρεβενά: Η περιπλάνηση των «ελεφάντων» με τους μεγαλύτερους χαυλιόδοντες στον κόσμο» είναι το θέμα της Ημερίδας που πραγματοποιείται υπό την αιγίδα του Τομέα Γεωλογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης και διοργανώνεται από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Γρεβενών, σε συνεργασία με το Δήμο Ηρακλεωτών. Η Ημερίδα θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 27 Ιανουαρίου 2008 και ώρα 18.00, στην Αίθουσα πολλαπλών χρήσεων της Ν.Α. Γρεβενών. Κατά τη διάρκεια της Ημερίδας θα παρουσιασθούν τα τελευταία ευρήματα στην περιοχή των Γρεβενών και θα συζητηθεί ο νέος ρόλος που καλείται η περιοχή να διαδραματίσει. Η περιοχή της Μηλιάς έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας και τυγχάνει μεγάλης προβολής από τα διεθνή Μ.Μ.Ε. λόγω των παλαιοντολογικών ερευνών και ανασκαφών. Είναι έτοιμα τα Γρεβενά να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα; Με ποιο τρόπο θα αναδειχθούν καλύτερα τα ευρήματα; Είναι επιτακτική η ανάγκη ίδρυσης ενός πολυδύναμου Κέντρου και Μουσείου Παλαιοντολογίας στην περιοχή; Πως θα συνεχιστεί η έρευνα στην περιοχή; Πως θα προστατευθεί και θα αναδειχθεί ο χώρος εντοπισμού των ευρημάτων; Πως θα ευαισθητοποιηθεί η τοπική κοινωνία, αλλά και οι επισκέπτες σε θέματα που σχετίζονται με τη διαφύλαξη και ανάδειξη του μοναδικού πλούτου της περιοχής; Πως θα προωθηθεί η έρευνα και η γνώση σε θέματα που σχετίζονται με την επιστήμη της παλαιοντολογίας, σε εθνικό, αλλά και παγκόσμιο επίπεδο; Πως μπορούν τα ευρήματα να συμβάλουν στην τόνωση της τοπικής οικονομίας, στην προώθηση και ανάπτυξη του αειφόρου τουρισμού στην περιοχή; Τα παραπάνω ερωτήματα θα απαντηθούν από τις εργασίες της Ημερίδας. Κατά τη διάρκεια της Ημερίδας θα γίνουν τα αποκαλυπτήρια της πιστής αναπαράστασης του ζώου (μαστόδοντας- προβοσκιδωτό του είδους Mammut borsoni) με τους μεγαλύτερους χαυλιόδοντες στον κόσμο (επισυνάπτεται φωτογραφία με το αντίγραφο). Η αναλογία είναι 1 προς 10 και κατασκευάστηκε από υλικό πολυεστερικής ρητίνης από τον ολλανδό ειδικό Remie Bakker. Ακολουθεί το πρόγραμμα της Ημερίδας. 18.00 Χαιρετισμοί επισήμων.18.45 «Ο Μαστόδοντας της Μηλιάς: οι μεγαλύτεροι χαυλιόδοντες στον κόσμο και μεγάλο τμήμα του σκελετού. Η επιστημονική αξία των ευρημάτων και ο διεθνής αντίκτυπος για την περιοχή των Γρεβενών», Ντικ Μολ, Επιστημονικός Συνεργάτης Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, Ρότερνταμ, Ολλανδία.19.05 «Η Παλαιοντολογία και τα Γρεβενά: Ιστορικό της έρευνας και η σημασία των αποτελεσμάτων για καινοτόμο και αειφόρο ανάπτυξη», Ευαγγελία Τσουκαλά, Επ. Καθηγήτρια τμήματος Γεωλογίας Α.Π.Θ.19.25 «Ο μαχαιρόδοντας της Μηλιάς: ένα πολύ επικίνδυνο θηρίο των τριών εκατομμυρίων ετών», Βίλρι Βαν Λόκχεμ, Επιστημονικός Συνεργάτης Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, Ρότερνταμ, Ολλανδία.19.45 «Η ανάγκη στέγασης των σπάνιων ευρημάτων-πρόκληση για τη δημιουργία ενός πολυδύναμου κέντρου Παλαιοντολογίας στο νομό Γρεβενών», Μαρία Κατσακιώρη, Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων – Υγροτόπων.20.05 Προβολή video. Να σημειωθεί ότι τα τελευταία 17 χρόνια πραγματοποιούνται συστηματικές παλαιοντολογικές έρευνες και ανασκαφές στα Γρεβενά από το Τμήμα Γεωλογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, με επικεφαλής την επικ. Καθηγήτρια Ευαγγελία Τσουκαλά. Οι πρώτες ανασκαφές έγιναν μετά από πληροφορίες του Δημήτρη Ζησόπουλου, στη θέση «Αμπέλια», στις παρυφές της πόλης των Γρεβενών και ακολούθως, από το 1996, μετά από πληροφορίες του Θανάση Δεληβού, στη Μηλιά και στον Πρίπορο του Αγίου Γεωργίου του Δήμου Ηρακλεωτών. Το 1997, από την ομάδα ανασκαφών ανακαλύφθηκε το πρώτο ζευγάρι χαυλιοδόντων εντυπωσιακού μεγέθους (μήκους 4,39μ.), οι οποίοι ήταν οι μεγαλύτεροι του συγκεκριμένου είδους που βρέθηκαν στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και πιθανόν στον κόσμο, σύμφωνα με στοιχεία από το βιβλίο των ρεκόρ Γκίνες. Η συνέχιση της έρευνας έφερε στο φως την κάτω γνάθο του ζώου, από τις πληρέστερες του είδους στην Ευρώπη, καθώς και οστά από τον υπόλοιπο σκελετό του. Το 2007, τα λείψανα ενός ακόμα απολιθωμένου ζώου υπερτόνισαν τη σπουδαιότητα της περιοχής της Μηλιάς. Οι χαυλιόδοντες του ζώου, μήκους πέντε μέτρων, αποτελούν, χωρίς αμφιβολία τους μεγαλύτερους που έχουν βρεθεί στον κόσμο, ενώ ο εντοπισμός της κάτω γνάθου και μεγάλου μέρους του σκελετού του ζώου καθιστά το εύρημα εξαιρετικά σημαντικό για την έρευνα, καθώς παρέχει μοναδικά στοιχεία για την εξέλιξη, την παλαιοβιολογία και την εξέλιξη του συγκεκριμένου είδους, σε παγκόσμια κλίμακα. Μας δίνει τη δυνατότητα υπολογισμού τόσο του ύψους του μαστόδοντα (3,5, μέτρα περίπου στο ύψος του ώμου) όσο και του βάρους του (6 τόνους περίπου). Πρόκειται για ένα αρσενικό ζώο, η βιολογική ηλικία του οποίου, όπως προκύπτει από τα δόντια της γνάθου, υπολογίζεται μεταξύ 25 και 30 χρόνων. Η γεωλογική ηλικία του υπολογίζεται στα 2,5-3 εκ. χρόνια. Άλλα ζώα της εποχής εκείνης που συνόδευαν το γίγαντα ήταν: πολύ ρινόκεροι, τάπιροι (συγγενείς των ρινόκερων με κολοβή προβοσκίδα), ένα τεράστιο αιλουροειδές-ο μαχαιρόδοντας, αρκούδες, ιππάρια (μικρόσωμα άλογα με τρία δάκτυλα στα πόδια τους), γαζέλες, ελάφια, αγριόχοιροι και ένας άλλος μαστόδοντας (Anancus).

Οι Ολλανδοί Ντικ Μολ (επιστημονικός συνεργάτης στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Ρότερνταμ και της Οβέρνιε Γαλλίας, μέλος της παγκόσμιας επιτροπής των προβοσκιδωτών) και ο Βίλρι Βαν Λόκχεμ συνεργάτης του που εξειδικεύεται στα αιλουροειδή, πήραν μέρος στις ανασκαφές του 2007 και τόνισαν το διεθνές ενδιαφέρον της περιοχής.

ΤΑ ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΗΛΙΑΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ «ΤΑ ΓΡΕΒΕΝΑ ΣΤΟ ΔΙΑΒΑ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ» ΠΟΥ ΕΞΕΔΩΣΕ Η Ν.Α. ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΚΑΙ Ο ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ (Ο.Π.Α.Γ.)

Ποιος θα πίστευε σήμερα ότι μια φορά κι έναν καιρό τα Γρεβενά και η γύρω περιοχή ήταν μια απέραντη θάλασσα και ότι μέσα απ’ αυτήν τη θάλασσα της Τηθύος ξεπήδησαν τα βουνά μας, ο Βούρινος, η Βουνάσα, ο Σμόλικας, η Βασιλίτσα, η Βάλια Κάλντα, ξεχύθηκαν τα ποτάμια μας, ο Αλιάκμονας, ο Βενέτικος και οι παραπόταμοί τους, και πρασίνισε ο τόπος μας από δάση και βλάστηση;
Ποιος θα πίστευε σήμερα ότι κάποτε ο τόπος μας, στο διάβα των γεωλογικών αιώνων, ήταν τροπική χώρα με τεράστια και πλούσια βλάστηση και φιλοξενούσε μια ποικιλόμορφη πανίδα από τεράστια ζώα-γίγαντες, όπως τα μαμούθ και άλλα μικρότερα (ελέφαντες, ρινόκερους, λιοντάρια κ.ά.);
Ποιος θα πίστευε ότι, μετά από εκατομμύρια χρόνια, σήμερα στην εποχή μας, στις αρχές του 1990, στη θέση «Αμπέλια» της πόλης των Γρεβενών και αργότερα στους αμμόλοφους της Μηλιάς του Δήμου Ηρακλεωτών, η Παλαιοντολογία ολόκληρη και ο μύθος της θα γίνονταν πραγματικότητα και θα ξεδιπλωνόταν μπροστά μας το κουβάρι της προϊστορίας του τόπου μας;
Ποιος θα πίστευε ότι το παραμύθι της γιαγιάς για δράκους, λάμιες και υπερφυσικά ζώα θα έβγαινε αληθινό;
Ποιος θα πίστευε, τέλος, ότι οι διάφοροι δράκοι που, σύμφωνα με την παράδοση, ζούσαν στις δρακολίμνες της Φλέγκας και της Βάλια Κάλντα και ιδιαίτερα το φοβερό θεριό
«που’ χε σταυρό στα κέρατα, φεγγάρι στα καπούλια,που σειόταν και σειούνταν τα βουνά, που σειόταν και σειούνταν οι κάμποι,που τάραζε τα ποδάρια του και δέντρα ξεριζώναν»
δεν ήταν παρά ένα μαμούθ της εποχής;
Μεγάλη στιγμή της επιστήμης, μεγάλη στιγμή της Γεωλογίας και της Παλαιοντολογίας, αλλά μεγάλη στιγμή και για τα Γρεβενά.
Περήφανα η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Γρεβενών χρηματοδοτεί και στηρίζει όλες τις επιστημονικές δραστηριότητες, όπως αυτήν της επίκουρης καθηγήτριας Παλαιοντολογίας κ. Ευαγγελίας Τσουκαλά και της ομάδας της, και καθετί που θα συμβάλει στην ενημέρωση και την προβολή του τόπου μας.
Μόνο ένα ερώτημα παραμένει αναπάντητο: Αν η επιστήμη συνεχίσει να διευκρινίζει όλα τα μυστήρια και να απομυθοποιεί όλους τους μύθους, πώς θα ζήσουμε χωρίς παραμύθια; Δημήτριος Β. Ρίγγος
Νομάρχης ΓρεβενώνΔώρο από τα σπλάχνα της γης μας ήταν για το Δήμο Ηρακλεωτών, για τον τόπο μας, τα παλαιοντολογικά ευρήματα, που η διαίσθηση των απλών κατοίκων και η επιστημονική εργασία της ομάδας της Δρ. Τσουκαλά έφεραν στο φως.
Δώρο ανεκτίμητο, παγκόσμια μοναδικότητα, καύχημα για τους Γρεβενιώτες, φιλοξενούνται σήμερα στην ανακαινισμένη αίθουσα του Δημοτικού Διαμερίσματος Μηλιάς και μας καλούν να τα θαυμάσουμε, να εντυπωσιαστούμε από το μέγεθος τους, να υποπτευθούμε τι υπήρχε στον τόπο μας εκατομμύρια χρόνια πριν…
Μοιάζει σαν παραμύθι. Γεώργιος Χρ. Δρόσος
Δήμαρχος Ηρακλεωτών Παιδί ακόμα, ο Δημήτρης Ζησόπουλος έβρισκε απολιθώματα σε οικόπεδο κοντά στο σπίτι του, στην περιοχή «Αμπέλια» της πόλης των Γρεβενών και τα έφερνε στο πανεπιστήμιο και στον καθηγητή Παλαιοντολογίας και δάσκαλό μου κ. Ι. Μελέντη.
Το 1990 ξεκίνησα με τους συνεργάτες μου για το «κυνήγι των ελεφάντων» και το όνειρό μας έγινε πραγματικότητα. Οι παλαιοντολογικές έρευνες από το Α.Π.Θ. (Τμήμα Γεωλογίας) εντάχθηκαν στο πρόγραμμα χρηματοδότησης της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Γρεβενών και από το 1993 ως σήμερα έχουμε την αμέριστη συμπαράσταση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α’ και Β’ βαθμού.
Εκπληκτικά ήταν τα αποτελέσματα των ανασκαφών τόσο σε μεγέθη όσο και σε ποικιλία. Πρώτα ο γίγαντας των «Αμπελιών» (ελέφαντας πάνω από 4,2 μ. σε ύψος από τους ώμους και βάρος πάνω από 12 τόνους), 40 ετών βιολογικής και 200.000 ετών γεωλογικής ηλικίας, μετά ο υπεργίγαντας της Μηλιάς (μαστόδοντας – προβοσκιδωτό – πάνω από 4,5 μ., με χαυλιόδοντες πάνω από 4,4 μ., με ύψος μηριαίου οστού 1,5 μ.!) κι ακόμη ρινόκεροι, μαχαιρόδοντες (λιοντάρια με πριονωτούς κυνόδοντες), γαζέλες, αγριόχοιροι, ελάφια και ιππάρια συνθέτουν ένα τοπίο τόσο διαφορετικό από το σημερινό!
Τα Γρεβενά, τόσο μικρός σε έκταση τόπος, τόσο μεγάλος διαχρονικά: δεκάδες εκατομμύρια χρόνια πριν ήταν βυθός θάλασσας με εξαιρετικά απολιθώματα ασπόνδυλων ζώων, εκατομμύρια – χιλιάδες χρόνια πριν ήταν πυκνά δάση με θερμό κλίμα, ένα τροπικό τοπίο ιδανικό για την ανάπτυξη της παλαιοπανίδας των μεγάλων θηλαστικών. Αυτά τα ζώα ζούσαν σε όλη την περιοχή της Μακεδονίας, όμως τα λείψανά τους βρήκαν τις κατάλληλες συνθήκες απολίθωσης και διατηρήθηκαν στην περιοχή των Γρεβενών. Ευλογημένος, λοιπόν, τόπος που διαφύλαξε στα σωθικά του την προϊστορία του. Η Παλαιοντολογία δίνει μια εναλλακτική πρόταση γνωριμίας των Γρεβενών σε παγκόσμιο επίπεδο: στο βιβλίο των ρεκόρ Γκίνες, στην επιστημονική κοινότητα και στην κοινωνία. ΟΜΑΔΑ ΑΝΑΣΚΑΦΩΝ:
Χατζηελευθερίου Ε., Μακρίδης Β., Λαζαρίδης Γ., Παππά Σ., Πέννος Χ., Γκαρλαούνη Χ., Κουκουσιούρα Ο., Βασιλειάδου Α., Τσεκούρα Αικ., Βλάχος Ε., Πολυδωρόπουλος Κ., Χατζοπούλου Αικ., Ουζούνης Αθ., Κουραμπάς Ν., Ντούρος Γ., Χουλιάρα Ε., Μουτζίκη Μ., Σίμου Ι., Νάστος Γ., Μπαλτάκης Ε. Επιστημονικά υπεύθυνη: Τσουκαλά Ευαγγελία, Επίκουρη Καθηγήτρια Α.Π.Θ.
Γεωλόγος, Βιολόγος, Δρ. Παλαιοντολογίας

Advertisement