Διάλεξη της προϊσταμένης του Γραφείου Τύπου στο Πανεπιστήμιο του Πόζναν για την βενετοκρατούμενη Κρήτη (22/2/2013)

Διάλεξη με θέμα «Η περίοδος της βενετοκρατίας στην Κρήτη» έδωσε η προϊσταμένη του Γραφείου Τύπου Βαρσοβίας, Μαρία Μονδέλου, στο Πανεπιστήμιο του Πόζναν στις 22 Φεβρουαρίου.
Η διάλεξη πραγματοποιήθηκε ύστερα από πρόσκληση του Τμήματος Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου του Poznan “Adam Mickiewicz”, με πρωτοβουλία τoυ λέκτορα Νεοελληνικής Φιλολογίας, Χρήστου Μπιντούδη.
Στο πλαίσιο διαλέξεων της Μ. Μονδέλου σε πολωνικά πανεπιστήμια στη διάρκεια του εκάστοτε ακαδημαϊκού έτους από το 2009 και εξής, η συγκεκριμένη ομιλία απευθυνόταν σε μέλη του διδακτικού και επιστημονικού προσωπικού, φοιτητές και μεταπτυχιακούς φοιτητές του Τμήματος Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου του Πόζναν.
Ως προς το περιεχόμενο της διάλεξης, στο πρώτο μέρος παρουσιάστηκαν τα σημαντικότερα ορόσημα των μακραίωνων ελληνο-βενετικών σχέσεων, ποικίλες όψεις της ιστορίας της βενετοκρατίας στον ελληνικό χώρο, καθώς και τα χαρακτηριστικά της βενετικής κυριαρχίας, ενώ επισημάνθηκαν συμπεράσματα των σύγχρονων ερευνών, οι οποίες αποδεικνύουν την ύπαρξη ενός κοινού ελληνο-βενετικού πολιτισμού, καρπού της δυτικής και της βυζαντινής παράδοσης.
Αναλύθηκαν τα κύρια γνωρίσματα της ιστορίας μίας από τις σημαντικότερες βενετικές κτήσεις, της Κρήτης, καθώς και τα χαρακτηριστικά των τεσσάρων μεγαλύτερων πόλεων της εποχής (Χάνδακας, Χανιά, Ρέθυμνο, Σητεία). Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στη λεγόμενη «Κρητική Αναγέννηση» και σε επιτεύγματα του βενετο-κρητικού πολιτισμού της ύστερης περιόδου (με ενδεικτικά παραδείγματα από την λογοτεχνία, την ποίηση, την ζωγραφική, το θέατρο, την αρχιτεκτονική κλπ.).
Στη συνέχεια, παρουσιάστηκαν συνοπτικά τα κυριότερα χαρακτηριστικά της βενετικής κυριαρχίας στη Σητεία (πόλη και ύπαιθρος), κυρίως κατά την ύστερη περίοδο της βενετοκρατίας (16ος και 17ος αι.), οι θεσμοί που εισήγαγε η Βενετία στην πόλη, η κοινωνική διαστρωμάτωση της πόλης και της υπαίθρου, οι κοινωνικές σχέσεις, τα χαρακτηριστικά της οικονομίας, η μορφή της πόλης και ο τρόπος ζωής των κατοίκων. Ειδική μνεία έγινε σε ιστορικά στοιχεία για τον καταγόμενο από την Σητεία Βιτσέντζο Κορνάρο, τον πιθανολογούμενο ως ποιητή του Ερωτόκριτου, έργο το οποίο αποτελεί αντικείμενο σπουδών των φοιτητών του Τμήματος Νεοελληνικής Φιλολογίας.
Παρουσιάστηκαν, επίσης, στους φοιτητές αντίγραφα ανέκδοτων χειρογράφων της εποχής και αναγνώστηκε τμήμα του περιεχομένου τους, ενώ ενημερώθηκαν και για την δράση του μοναδικού ερευνητικού ιδρύματος της Ελλάδας στο εξωτερικό, του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας, όπου η Μ. Μονδέλου υπήρξε υπότροφος-ερευνήτρια.

Διάλεξη προϊσταμένης Γραφείου Τύπου Μαρίας Μονδέλου για την βενετοκρατούμενη Κρήτη (Πανεπιστήμιο Βαρσοβίας, 29/3/2011)

Διάλεξη με θέμα «Η περίοδος της βενετοκρατίας στην Κρήτη» έδωσε η προϊσταμένη του Γραφείου Τύπου, Μαρία Μονδέλου, στις 29 Μαρτίου στο Πανεπιστήμιο Βαρσοβίας.
Πραγματοποιήθηκε ύστερα από πρόσκληση του Ινστιτούτου Διεπιστημονικών Σπουδών (Institute of Interdisciplinary Studies) “Artes Liberales” του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας, με πρωτοβουλία της καθηγήτριας Malgorzata Borowska, διευθύντριας του Τμήματος Νεοελληνικής Φιλολογίας, και αποτελεί συνέχεια διαλέξεων που δόθηκαν το 2009 και το 2010.
Η διάλεξη απευθυνόταν στους φοιτητές του Β΄ έτους της Νεοελληνικής Φιλολογίας, στο πλαίσιο του μαθήματος «Κρητικά αριστουργήματα της περιόδου της Αναγέννησης».
Στο πρώτο μέρος παρουσιάστηκαν τα σημαντικότερα ορόσημα της βενετικής ιστορίας και των μακραίωνων ελληνο-βενετικών σχέσεων, με έμφαση στις σχέσεις Βενετίας και Βυζαντίου. Έγινε αναφορά σε όψεις της ιστορίας της Βενετοκρατίας στον ελληνικό χώρο και στα χαρακτηριστικά της βενετικής κυριαρχίας και επισημάνθηκαν ορισμένα από τα συμπεράσματα των σύγχρονων ερευνών, οι οποίες αποδεικνύουν την ύπαρξη ενός κοινού ελληνο-βενετικού πολιτισμού, καρπού της δυτικής και της βυζαντινής παράδοσης.
Αναλύθηκαν τα κύρια γνωρίσματα της ιστορίας μίας από τις σημαντικότερες βενετικές κτήσεις, της Κρήτης, καθώς και τα χαρακτηριστικά των τεσσάρων μεγαλύτερων πόλεων  (Χάνδακας, Χανιά, Ρέθυμνο, Σητεία). Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στη λεγόμενη «Κρητική Αναγέννηση» και σε επιτεύγματα του βενετο-κρητικού πολιτισμού της ύστερης περιόδου (με ενδεικτικά παραδείγματα  από την λογοτεχνία, την ποίηση, την ζωγραφική).
Στη συνέχεια, παρουσιάστηκαν συνοπτικά τα κυριότερα χαρακτηριστικά της βενετικής κυριαρχίας στη Σητεία (πόλη και ύπαιθρος), κυρίως κατά την ύστερη περίοδο της Βενετοκρατίας (16^ος και 17^ος αι.), οι θεσμοί που εισήγαγε η Βενετία στην πόλη, η κοινωνική διαστρωμάτωση της πόλης και της υπαίθρου, οι κοινωνικές σχέσεις, τα χαρακτηριστικά της οικονομίας, η μορφή της πόλης και ο τρόπος ζωής των κατοίκων. Ειδική μνεία έγινε σε ιστορικά στοιχεία για τον καταγόμενο από την Σητεία Βιτσέντζο Κορνάρο, ποιητή του Ερωτόκριτου, έργο το οποίο αποτελεί αντικείμενο σπουδών των φοιτητών του Β΄ έτους.
Τέλος, παρουσιάστηκαν στους φοιτητές αντίγραφα ανέκδοτων χειρογράφων της εποχής και αναγνώστηκε τμήμα του περιεχομένου τους.

Συνέντευξη ακολούθου τύπου Μαρίας Μονδέλου στην έκδοση “Πολυπολιτισμικές συνομιλίες” του Δήμου Βαρσοβίας

Σε ειδική έκδοση του Δήμου Βαρσοβίας που τιτλοφορείται «Πολυπολιτισμικές συνομιλίες – Εκπαιδευτικός οδηγός», δημοσιεύεται σειρά συνεντεύξεων με εκπροσώπους χωρών και πολιτισμών που διαμένουν και δραστηριοποιούνται στη Βαρσοβία.
Η έκδοση πραγματοποιήθηκε με αφορμή το «Ευρωπαϊκό Έτος Διαπολιτισμικού Διαλόγου 2008» και εντάσσεται στις πρωτοβουλίες της Βαρσοβίας για την προώθηση της υποψηφιότητάς της ως Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πρωτεύουσας το 2016.
Ο εκπαιδευτικός οδηγός προορίζεται κυρίως για τα σχολεία μέσης εκπαίδευσης της Βαρσοβίας και περιλαμβάνει συνεντεύξεις εκπροσώπων των χωρών της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ελλάδας, της Κίνας, της Ινδίας, της Ρωσίας, της Σλοβακίας, της Ουκρανίας, της Λιθουανίας, της Γεωργίας, της Αρμενίας, της Λευκορωσίας, της Τσετσενίας, του Βιετνάμ, καθώς και εκπροσώπων της Βαρσοβίας, των Αφρικανών, των Αράβων, των Αθίγγανων και των Εβραίων.
Στην έκδοση συμπεριλαμβάνεται συνέντευξη της προϊσταμένης του Γραφείου Τύπου Βαρσοβίας, Μαρίας Μονδέλου, στην κοινωνιολόγο Beata Kosakowska, με κυριότερα θέματα τη ζωή ενός ξένου στη Βαρσοβία, τις αντιλήψεις των Πολωνών για την Ελλάδα και τις ελληνο-πολωνικές πολιτιστικές σχέσεις. Τίτλος της συνέντευξης «Τόπος για ζωή, όπου τώρα εξελίσσεται ο πολιτισμός».
Στην εισαγωγή αναφέρεται ότι πρόκειται για «συνάντηση με τη Μαρία Μονδέλου, ακόλουθο τύπου στην Ελληνική Πρεσβεία Βαρσοβίας, υποψήφια διδάκτορα του Ιονίου Πανεπιστημίου» και σημειώνονται βιογραφικά στοιχεία, όπως η άφιξη στη Βαρσοβία στις αρχές φθινοπώρου του 2009 και η παραμονή για πολλά χρόνια στην Ιταλία, αρχικά για σπουδές στη Βενετία και στη συνέχεια, για εργασία ως ακόλουθος τύπου στη Ρώμη.
«Λόγω επαγγέλματος, έπρεπε να μετατεθώ σε άλλη διπλωματική Αρχή. Έκανα μια επιλογή δέκα χωρών, όπου επιθυμούσα να τοποθετηθώ, χωρίς όμως να αναφέρω την Πολωνία. Όταν λοιπόν αποδείχθηκε ότι θα εργάζομαι στη Βαρσοβία, ήταν για μένα μια  έκπληξη. Τώρα δεν μετανιώνω καθόλου που ήρθα εδώ, αλλά πριν από τον ερχομό μου στη Βαρσοβία, τίποτα δεν με συνέδεε με την Πολωνία, δεν είχα εδώ ούτε οικογένεια, ούτε γνωστούς, ελάχιστα γνώριζα για τους κατοίκους της. … Θα ήθελα, για παράδειγμα, να είχα γνωρίσει τον καθηγητή Bronisław Geremek, του οποίου τα εξαιρετικά ενδιαφέροντα βιβλία ιστορίας ήδη γνώριζα, καθώς ασχολούμαι με την ιστορική έρευνα.Κρίμα που δεν πρόλαβα.
Οι γνώσεις μου για την Πολωνία δεν ήταν ιδιαίτερες. Γνώριζα ορισμένες πτυχές της ιστορίας της, όπως για παράδειγμα ότι τον 16ο και τον 17ο αιώνα η Πολωνία και η  Ελλάδα συνδέονταν με εμπορικές σχέσεις, στη χώρα σας εισάγονταν από την Κρήτη  μεγάλες ποσότητες κρασιού, καθώς εδώ υπήρχε μεγάλη ζήτηση. Γνώριζα, επίσης, για την περίοδο του κομμουνισμού, για το κίνημα Αλληλεγγύη, τον Λεχ Βαλέσα…Και φυσικά την φήμη σας στον κινηματογράφο, που θεωρείται ιδιαίτερα πρωτοποριακός, με εκπροσώπους όπως ο Kieślowski και ο Wajda. Θυμάμαι ότι όταν ο αδελφός μου έμαθε για την μετάθεσή μου στην Πολωνία, είπε με ενθουσιασμό ότι είναι πραγματικά ένας τόπος για να ζήσει  κανείς, καθώς η Πολωνία βρίσκεται στην πολιτιστική πρωτοπορία». 
Σε ερώτημα για τις προσδοκίες πριν από την άφιξη στη Βαρσοβία, αναφέρονται μεταξύ άλλων τα εξής : «Μπορώ να πω τι ήταν αυτό που σίγουρα δεν περίμενα!. Δεν περίμενα μια τόσο τεράστια ποσότητα χιονιού!… Διαβάζοντας για την Βαρσοβία πριν από τον ερχομό μου, έμαθα ότι είναι μια όμορφη πόλη με πλούσια ιστορία. Και πράγματι, η παλιά πόλη της Βαρσοβίας, Starόwka, είναι πολύ όμορφη. Το γεγονός ότι οι Πολωνοί κατόρθωσαν να ανοικοδομήσουν τόσο το παλαιό ιστορικό κέντρο όσο και την υπόλοιπη πόλη εκ νέου μετά τις  καταστροφές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου προκαλεί πάντοτε τον θαυμασμό μου.  […] Όσο για τις  προσδοκίες μου ως προς τη πολιτιστική ζωή, υπό την ευρεία της έννοια, αντικατοπτρίστηκαν στην πραγματικότητα. …Στη Βαρσοβία εδρεύουν πολλά ινστιτούτα και κέντρα πολιτισμού ξένων χωρών. Το Γραφείο Τύπου  συνεργάζεται με πολλούς οργανισμούς και μπορώ να υποστηρίξω ότι πολλά πραγματοποιούνται σε αυτόν τον τομέα: πολλές συναντήσεις, εκδηλώσεις, διασκέψεις, φεστιβάλ, όλα αυτά χάρη στη συνεργασία μας με άλλες χώρες.
Σε ερώτημα για την εργασία ενός ακολούθου τύπου, σημειώνεται ότι: «Η εργασία αυτή μού επιτρέπει την επαφή με τους ανθρώπους, τον πολιτισμό που δημιουργούν και επιχειρούν να προβάλουν στον κόσμο. Γι` αυτό την αγαπώ τόσο, προσπαθώντας  παράλληλα να την συνδυάσω με άλλες ασχολίες. Στο πλαίσιο της ερευνητικής μου δραστηριότητας στον τομέα της ιστορίας, συνεργάζομαι με το Πανεπιστήμιο Βαρσοβίας και το Τμήμα Ανατολικών Σπουδών, συχνά προσκαλούμαι να δώσω διαλέξεις στους φοιτητές».

Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ “Γιατί το Βυζάντιο”

Γλύκατζη-Αρβελέρ Ελένη

Γιατί το Βυζάντιο

Το «Γιατί το Βυζάντιο», το καινούργιο βιβλίο της Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ, γραμμένο απευθείας στα ελληνικά, αποτελεί ένα απόσταγμα σχεδόν βιωματικό, από την πολύχρονη διδασκαλία της διαπρεπούς βυζαντινολόγου στη Σορβόννη. Απευθύνεται στο ευρύ κοινό και ειδικά σε εκείνους που τους απασχολεί το ζήτημα της ελληνικής ιστορικής συνέχειας.
«Το πόνημα αυτό», αναφέρει η ίδια, «απευθύνεται σε όσους από τους Νεοέλληνες ταλανίζονται με το πρόβλημα της ελληνικής ιστορικής συνέχειας και στους ξένους (κυρίως τους Δυτικοευρωπαίους και τους Αμερικανούς βλαστούς τους) που αρκούνται στην επιλεκτική γνώση του παρελθόντος τους, άσχετα από κάθε ιστορική πραγματικότητα και με μόνο μέλημα τη δικαίωση μιας σύγχρονης πολιτικής προσέγγισης, που υπαγορεύουν συμφέροντα και ενδιαφέροντα, ξένα συχνά από την ιστορία και το αντικείμενό της».
Η συγγραφέας επιχειρεί να αποσαφηνίσει το Βυζάντιο δια του Βυζαντίου, με πολλαπλές αναφορές σε κείμενα – κλειδιά (Τριακονταετηρικός του Ευσεβίου, Κοσμογραφία του Κοσμά Ινδικοπλεύστη, Τακτικά του Λέοντος ΣΤ’ τυο Σοφού, Βίος Ιακώβου του Νεοφωτίστου, Σχόλια του Τζέτζη, Επαναγωγή κ.ά.), τα οποία, κατά τη γνώμη της, εκφράζουν συνοπτικά τα χαρακτηριστικά της βυζαντινής ψυχοσύνθεσης ή σημαδεύουν παραστατικά τομές και στροφές της ιστορίας του Βυζαντίου.
Ο στόχος της Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ είναι ο εξής, όπως τον διατυπώνει στον Πρόλογό της: «Να βάλω, κατά το δυνατόν, έστω εκ του πλαγίου και λάθρα σχεδόν, το Βυζάντιο στη θέση που τα επιτεύγματά του μας υπαγορεύουν: να πω συνοπτικά, εννοώ, αυτά που το αναδεικνύουν ως την πρώτη ευρωπαϊκή αυτοκρατορία και που εξηγούν, όχι μόνο το πολιτιστικό μεγαλείο του (και αυτό ανεπαρκώς ακόμη γνωστό), αλλά και την ασυνήθη για παγκόσμια δύναμη (όπως ήταν κάποτε το Βυζάντιο) μακροβιότητά του».
Η επιλογή των θεμάτων που αναπτύσσονται σχετίζεται κυρίως με φαινόμενα μακράς διαρκείας και μπορούν να ερμηνεύσουν το «Γιατί» της βυζαντινής πολιτικής εμβέλειας (εξ ου και ο τίτλος «Γιατί το Βυζάντιο»).
Αναλύονται οι σχέσεις της πολιτείας με την εκκλησία (αυτοκράτορα και πατριάρχη), του κέντρου με την περιφέρεια (Κωνσταντινούπολης και επαρχιών), του Βυζαντίου με τους πολυποίκιλους γείτονές του, φίλους, συμμάχους ή εχθρούς. Οι συνοριακές συρρικνώσεις, οι δογματικές διαμάχες, οι στρατιωτικοπολιτικές αντιπαλότητες και οι άνισες κοινωνικές διαβαθμίσεις που ρύθμιζαν την καθεστηκυία τάξη εξηγούν τη δυσκολία της βυζαντινής κοινωνίας αλλά και της πολιτικής να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των καιρών. Η πτώση της αυτοκρατορίας πρώτα στα χέρια των Σταυροφόρων (1204) και τελικά στους Οθωμανούς (1453) προλογίζουν την χαλεπότητα της μετέπειτα εποχής που θεμέλιό της ωστόσο μένει η πολύχρονη βυζαντινή εμπειρία: θρησκευτική, ιδεολογική και βιωματική. Απόηχός της ως τις μέρες μας μπορεί να θεωρηθεί η αμφίσημη σχέση των Νεοελλήνων με τη Δύση και με την Ανατολή, πρόβλημα της νεοελληνικής ταυτότητας.
Εκδόσεις: Ελληνικά Γράμματα

Ζακλίν ντε Ρομιγύ “Μαθήματα ελληνικών”

Χωρίς όραση, η 96χρονη γαλλίδα ελληνίστρια Ζακλίν ντε Ρομιγύ εξακολουθεί να γράφει για την επικαιρότητα των αρχαίων ελληνικών, δίνοντάς μας σύντομα μαθήματα γλώσσας.
Σε μια εποχή έντονων ανακατατάξεων η 96χρονη Ζακλίν ντε Ρομιγύ εξακολουθεί να είναι η πιο ζωηρή υπέρμαχος μιας υπόθεσης φαινομενικά χαμένης: της διατήρησης των ελληνικών γραμμάτων στα ευρωπαϊκά σχολεία. Η συγκυρία είναι δύσκολη. Πρώτον, τίθεται το ερώτημα πόσες πιθανότητες έχει η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας να επιζήσει στον καιρό της «ψηφιακής επανάστασης» και της διάδοσης του Διαδικτύου. Και σαν να μην έφτανε αυτό, εδώ και μισό αιώνα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες πλήττει τις κλασικές σπουδές μια ιδιαιτέρως σοβαρή και επικίνδυνη κρίση. Εκδηλώθηκε αντίδραση στην ιδέα ότι τα αρχαία έργα ήταν ανέκαθεν ανώτερα. Υποστηρίχτηκε η άποψη ότι έχουμε «κατακλυστεί από τα ελληνικά!». Δημιουργήθηκαν έριδες που θα μπορούσαν να συνοψιστούν στον τίτλο «Διαμάχη ανάμεσα στους Αρχαίους και στους Σύγχρονους». Σε αυτόν τον αγώνα η μεγάλη κυρία των ελληνικών γραμμάτων προχωρεί για άλλη μία φορά ένα βήμα μπροστά από την εποχή της. Προβλέπει ότι η κρίση θα είναι σύντομη. Και προκειμένου να μην τρέφει κανείς καμία αμφιβολία ως προς αυτό, αφήνει μία ακόμη παρακαταθήκη στους επιγόνους της με το βιβλίοΜαθήματα ελληνικών(γαλλικός τίτλος:Ρetites lecons sur le grec ancien, δηλαδή Σύντομα μαθήματα αρχαίων ελληνικών ), το οποίο έγραψε το 2008 αμέσως μετά τοΡourquoi la Grece? (Γιατί η Ελλάδα;). Αυτή τη φορά απλώς χρειάστηκε τη συνεργασία της πρώην μαθήτριάς της, επίσης ελληνίστριας, Μονίκ Τρεντέ.
 Η συγγραφέας μάς θυμίζει ότι η εν λόγω διαμάχη δεν είχε τη δύναμη να ανακόψει τη διάδοση των ελληνικών, τα οποία συνέχισαν να διδάσκονται όλο και πιο έντονα όχι μόνο στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες αλλά και στον Νέο Κόσμο, ενώ ακόμη πολλά έργα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας αντλούν την έμπνευσή τους από την Ελλάδα. Η Ελλάδα, ο μύθοι της, οι ήρωές της εξακολουθούν να είναι «στη μόδα»… Και αυτό δεν είναι διόλου παράξενο. Με βάση τη σύντομη ιστορική αναδρομή της ντε Ρομιγύ σε αυτό το βιβλίο, στο σημείο που μπορεί να νομίσει κανείς ότι όλα τελειώνουν για την ελληνική γλώσσα, εκεί ακριβώς όλα αρχίζουν. «Συνέβη αυτό όταν το Βυζάντιο, τη μόνη ελπίδα που είχε απομείνει για να διατηρηθεί ζωντανή η ελληνική γλώσσα, έπεσε στα χέρια των Τούρκων. Αντί να πεθάνει η ελληνική γλώσσα μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους, ήταν ακριβώς τότε που πολλοί Ελληνες της Κωνσταντινούπολης μετανάστευσαν στην Ευρώπη, εκδηλώθηκαν κάποιες προσπάθειες αναβίωσης των ελληνικών στη Φλωρεντία, άρχισε ο Ερασμος στο Ρότερνταμ να προτρέπει ολόκληρη την Ευρώπη να μάθει ελληνικά, ήρθε και η ανακάλυψη της τυπογραφίας το 1440 και συνέβαλε καθοριστικά όχι μόνο στη διάδοση των γραμμάτων και στην κυκλοφορία των γλωσσών, αλλά και στην εξάπλωση της διδασκαλίας των ελληνικών (…). Και αν νιώθουμε ότι μπαίνουμε σε έναν νέο Μεσαίωνα, αν οι μελετητές των αρχαίων γλωσσών, που αρχίζουν να σπανίζουν πλέον στα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, θυμίζουν αναπόφευκτα τους αντιγραφείς του 13ου αιώνα που με τον ζήλο τους κρατούσαν άσβεστη τη φλόγα στα κελιά των μοναστηριών, μπορούμε τουλάχιστον να ελπίζουμε, καθώς όλα οδεύουν πιο γρήγορα σήμερα από ό,τι στο παρελθόν, ότι η κρίση θα είναι σύντομη και θα παρέλθει γρήγορα».
Η Ζακλίν ντε Ρομιγί μοιάζει να έχει υπόψη της την πολύ σύγχρονη φαινομενολογία των προβλέψεων όταν αποφαίνεται στα Μαθήματα ελληνικών: «Οπως και να ΄χει- και για να παραμείνουμε στην εκπληκτική ιστορία μιας εξελικτικής πορείας που μας οδηγεί από τον 15ο αιώνα π.Χ. μέχρι τον 21ο- το σίγουρο είναι πως σαστίζει κανείς μπροστά στη δύναμη με την οποία διαδόθηκε η ελληνική γλώσσα μέσα από τόσες κρίσεις και αναγεννήσεις». Υπάρχει μια σιωπηρή υπόσχεση σε μια διαδικασία φυσιολογικής ανάπτυξης, την οποία εγγυάται η φύση. Πώς εξηγείται όμως το συγκεκριμένο φαινόμενο; Ο πρώτος λόγος που συνέβαλε καταλυτικά στην εξάπλωση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας ανά τους αιώνες ήταν η άρρηκτη σχέση η οποία συνέδεσε τη γλώσσα με τη θαυμαστή ακτινοβολία των έργων που γράφηκαν σε αυτήν. Πέρα από το ότι η Ελλάδα επινόησε διαδοχικά όλα σχεδόν τα λογοτεχνικά είδη, σχεδόν όλους τους μύθους και μεγάλο αριθμό σπουδαίων φιλοσοφικών δογμάτων, η ελληνική γλώσσα δεν αποτελεί μόνο μέσο πρόσβασης στα ίδια τα κείμενα. Είναι εξίσου αλήθεια ότι το ποιόν της ελληνικής γλώσσας διαμόρφωσε το ποιόν των έργων. 
Οπως επιχειρεί να δείξει η συγγραφέας σε αυτό το ύστατο εγχειρίδιο ελληνικών με πλήθος παραδειγμάτων, τα λογοτεχνικά έργα επιβλήθηκαν μέσα στους αιώνες ακολουθώντας μια συνεχή ροή από επινοήσεις που επέτρεπαν στη γλώσσα να ανανεώνεται, προσδίδοντάς της μια αίσθηση γλωσσικής έκφρασης η οποία συνδυάζει ακρίβεια και ομορφιά. Εκπλήσσεται κανείς από την ικανότητα της γλώσσας αυτής να εκφράζει τόσες ποιητικές και φιλοσοφικές ανακαλύψεις, σημειώνει η Ρομιγύ. Το πυκνό αισχύλειο ύφος συνοδεύεται από υποβλητικές παρομοιώσεις και επινοήσεις λέξεων σπάνιας τόλμης: «αργυραμοιβός σωμάτων» ήταν ο θεός του πολέμου Αρης, σαν μικροτραπεζίτης που αντάλλασσε τους νεκρούς όπως ανταλλάσσουμε νομίσματα. Η ευρηματικότητα συνεχίζεται όταν αποκαλεί την ωραία Ελένη «πολυλάνωρ», δηλαδή γυναίκα με πολλούς άντρες, ενώ για το όνομά της σχολιάζει ότι Ελένη σημαίνει «ελένας» (από το ελείν και ναυς), «αυτή που ρημάζει τα καράβια» (Καραβοπνίχτρα). Μάλιστα, η ευφάνταστη υβριστική έκφραση του Αριστοφάνη «κρουνοχυτρολήραιον ει»- λέξη που κατασκεύασε ο ποιητής από τον κρουνό (πηγή), τον χύτρο (τσουκάλι) και το ληρέω (μωρολογώ), για να πει «είσαι ανόητος πολυλογάς»- έχει επιβιώσει, κάτι που πιθανότατα γνώριζε η Ρομιγύ αλλά όχι οι αναγνώστες της, παραλλαγμένη ως τις μέρες μας: «είσαι κρασοκανάτας». ΄
Τα πράγματα σοβαρεύουν όταν έχουμε τη δημιουργία λέξεων ή παραγώγων που επιτρέπουν ακριβέστερη νοηματοδότηση σε ιδέες και νοήματα. «Σήμερα είμαστε σε θέση να αποτιμήσουμε το μέγεθος της αθηναϊκής ευρηματικότητας η οποία, ακριβώς στο κατώφλι του 5ου αιώνα π.Χ., δημιούργησε εντελώς συνειδητά τη λέξη «δημοκρατία». Ο όρος επινοήθηκε ταυτόχρονα με το πολιτικό σύστημα που περιέγραφε και που ίδρυσαν τότε οι Αθηναίοι» γράφει η Ρομιγύ. Την ίδια εποχή γίνεται η διάκριση μεταξύ «ηγεμονίας» και «αυτοκρατορίας», δημοκρατίας και δημαγωγίας, ταξινομούνται οι διάφορες μορφές συγκρότησης μιας πολιτείας. «Ολα αυτά εγγράφονται στον 5ο αιώνα, στον αιώνα της αθηναϊκής ακτινοβολίας, αλλά εγγράφονται πλέον και στις οριστικές κατακτήσεις του πνεύματος και της γλώσσας». Η επινόηση λέξεων και ο εμπλουτισμός του λεξιλογίου πήγαιναν μαζί με την εκλέπτυνση της πολιτικής ανάλυσης. Και παρ΄ όλο που η ελληνική θεωρείται σήμερα νεκρή γλώσσα, μια πλειάδα λέξεων που κατασκευάζονται στη Δύση για να προσδιορίσουν νέες πραγματικότητες είναι ελληνικές- το τηλέφωνο, ο φιλοτελισμός, η ψυχανάλυση. Ακόμη και το όνομα Ευρώπη είναι ελληνικό. Ανήκει στην πριγκίπισσα που ερωτεύεται ο Δίας όταν τη βλέπει να παίζει με τις φίλες της στην παραλία της Σιδώνας. «Είτε μιλάμε για γλώσσα είτε για λογοτεχνία ή για τέχνη, η ελληνική κληρονομιά δεν είναι απλώς μια κληρονομιά κοινή σε όλους τους λαούς της Ευρώπης» καταλήγει η Ρομιγύ. «Είναι ο αρχικός πυρήνας, η “μαγιά” θα λέγαμε της Ευρώπης». Και ακόμη παραπέρα: με τρόπο σταθερό και επίμονο, μέσα από την αρχαία τραγωδία ή την πολιτική επιστήμη, τη μυθολογία ή την ιστορία, το ελληνικό πνεύμα επικεντρώθηκε στην «ανθρώπινη κατάσταση» και όχι στις ιδιαιτερότητες του «ιδιωτεύοντος» ανθρώπου.
«Είναι σίγουρο ότι οι Ελληνες και βίαιοι ήταν, και πολέμους, ακόμα και εμφύλιους, έκαναν. Αυτά είναι τα γεγονότα. Αλλά, όμως, υπάρχουν και τα κείμενα. Κι αυτά εκφράζουν ομόθυμα την άποψη ότι είναι φοβερό να ζει κανείς μέσα στη βία, ότι πρέπει να την ελαττώσουν και να τη σταματήσουν. Ολα τα αρχαία ελληνικά κείμενα που μας έχουν παραδοθεί καταδικάζουν τον πόλεμο με τέτοια δύναμη που παραμένουν μέχρι σήμερα πρότυπα» είπε η αδιαφιλονίκητη μεγάλη κυρία των ελληνικών σπουδών σε παλαιότερη συνέντευξή της στο περιοδικό «Le Ρoint». Για αυτόν τον λόγο έμαθε ελληνικά ο Λουκιανός από τα Σαμόσατα της Συρίας τον 2ο αιώνα μ.Χ., και έγινε τόσο διάσημος συγγραφέας που ενέπνευσε τον Ερασμο στο Ρότερνταμ, τον 15ο αιώνα, ο οποίος βοηθάει τώρα με τη σειρά του τους νεαρούς απογόνους των Γαλατών χιλιόμετρα μακριά από την πατρίδα του να ανακαλύψουν την ελληνική γλώσσα. Κατά τη Ζακλίν ντε Ρομιγύ, η κρίση της εποχής μας αφορά ουσιαστικά στην πραγματικότητα την οργάνωση της εκπαίδευσης διότι, κατά γενική ομολογία, τα ελληνικά απολαμβάνουν την εύνοια των περισσοτέρων μας.
Εκδόσεις Ωκεανίδα
(Πηγή: Το Βήμα)

Διάλεξη για την βενετοκρατούμενη Κρήτη στο Πανεπιστήμιο Βαρσοβίας (8/12/2009)

A post-byzantine icon from the collection of the Hellenic Institute of Venice

Διάλεξη με θέμα «Η βενετική περίοδος της ελληνικής ιστορίας – Η βενετοκρατούμενη Κρήτη» έδωσε η Γραμματέας Επικοινωνίας του Γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας Βαρσοβίας, Μαρία Μονδέλου, στις 8 Δεκεμβρίου στο Πανεπιστήμιο Βαρσοβίας.
Η διάλεξη πραγματοποιήθηκε ύστερα από πρόσκληση του Ινστιτούτου Διεπιστημονικών Σπουδών (Institute of Interdisciplinary Studies) “Artes Liberales” του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας, με πρωτοβουλία της καθηγήτριας Malgorzata Borowska, διευθύντριας του Τμήματος Νεοελληνικής Φιλολογίας.
Την διάλεξη παρακολούθησαν οι φοιτητές του Β΄ έτους της Νεοελληνικής Φιλολογίας, στο πλαίσιο του μαθήματος «Κρητικά αριστουργήματα της περιόδου της Αναγέννησης».
Παρουσιάστηκαν αρχικά, τα σημαντικότερα ορόσημα της βενετικής ιστορίας και των μακραίωνων ελληνο-βενετικών σχέσεων, με έμφαση στις σχέσεις Βενετίας και Βυζαντίου.
Έγινε αναφορά, σε όψεις της ιστορίας της Βενετοκρατίας στον ελληνικό χώρο και στα χαρακτηριστικά της βενετικής κυριαρχίας, και επισημάνθηκαν ορισμένα από τα συμπεράσματα των σύγχρονων ερευνών, οι οποίες αποδεικνύουν την ύπαρξη ενός κοινού ελληνο-βενετικού πολιτισμού, καρπού της δυτικής και της βυζαντινής παράδοσης. Αναλύθηκαν τα κύρια γνωρίσματα της ιστορίας των βενετοκρατούμενων περιοχών, με έμφαση στις σημαντικότερες βενετικές κτήσεις, όπως η Κωνσταντινούπολη και η Κρήτη. 
Στη βενετοκρατούμενη Κρήτη ήταν αφιερωμένο το δεύτερο μέρος της ομιλίας. Τονίστηκε η σπουδαιότητα της βενετικής αυτής κτήσης και αναλύθηκαν ορισμένοι από τους θεσμούς που εισήγαγε η Βενετία στο νησί, καθώς και τα χαρακτηριστικά των τεσσάρων μεγαλύτερων πόλεων του νησιού κατά την διάρκεια της βενετοκρατίας (Χάνδακας, Χανιά, Ρέθυμνο, Σητεία). Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στη λεγόμενη «Κρητική Αναγέννηση» και σε επιτεύγματα του βενετο-κρητικού πολιτισμού της ύστερης περιόδου (ενδεικτικά παραδείγματα  από την λογοτεχνία, την ποίηση, την ζωγραφική).
Τέλος, έγινε αναφορά στο έργο του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Βενετίας, του οποίου η ομιλήτρια διετέλεσε υπότροφος- ερευνήτρια.
Επισημάνθηκαν η προσφορά του Ινστιτούτου ως του μοναδικού ερευνητικού ιδρύματος της Ελλάδας στο εξωτερικό και η δράση του σε ποικίλους τομείς (επιστημονική έρευνα, εκδόσεις, διοργάνωση συνεδρίων, βιβλιοθήκη, αρχείο χειρογράφων και παλαιών εγγράφων, μουσείο μεταβυζαντινών εικόνων κ.ά.). Παράλληλα, παρουσιάστηκε συνοπτικά η ιστορία της Ελληνικής Κοινότητας Βενετίας, η οποία υπήρξε η σημαντικότερη ελληνική κοινότητα του εξωτερικού. 

 

 

 

 

 

The Hellenic Institute of Venice and the Church of St. George

Lecture “The Venetian Dominion in Greece – Venetian Crete” (University of Warsaw, 8/12)

A lecture about “The Venetian period of Greek history – Crete under venetian rule” was hold by the Press Attache of the Press and Communication Office in Warsaw, Maria Mondelou, on the 8^th December at the University of Warsaw.
The lecturer was invited by the Institute of Interdisciplinary Studies “Artes Liberales” of the University of Warsaw and the director at the Department of Modern Greek Philology, Malgorzata Borowska.
A chronology of Venetian history and of the Greek-Venetian relations was initially presented. Main aspects of the Venetian dominion in Greece were described and the results of contemporary researches, that verify the existence of a common Greek-Venetian culture, product of the Latin and the Byzantine traditions, were highlighted. The most important characteristics regarding the history of regions under Venetian rule, such as Constantinople and Crete, were also presented.
The second part of the lecture was dedicated to the Venetian Crete, a most important Venetian territory. The institutions that Venice introduced in the island and the characteristics of the greater towns (Candia, Canea, Rethymnon, Sitia) during the Venetian dominion were, also, analysed. Particular attention was preserved for the so-called “Cretan Rennaissance” and the aspects of the Venetian-Cretan culture (literature, poetry, painting).
Finally, the Hellenic Institute of Byzantine and Post-Byzantine Studies of Venice and its activities were presented by the lecturer, who has been a researcher of the Institute. It was highlighted  the great importance of this foundation, as the only scientific institution of Greece abroad and several types of its activities (scientific research, editions, organization of conferences, library, archive of manuscripts and old documents, post-byzantaine icons etc.) were described.

It was, also, briefly presented the history of the Greek-Orthodox Confraternity of Venice, which for centuries has been the most important Greek Community abroad.